اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، هرساله محصولات جدید و کارآمدی را تقدیم جامعه علمی و فرهنگی می‌کند و برخی از تولیدت خویش را نیز روزآمدسازی می‌کند. در این نوشتار، طیّ دو بخش، به معرّفی نرم‌افزارهای تولیدی نور و نیز نرم‌افزارهایی که با مشارکت این مرکز سامان یافته است، می‌پردازیم. امید که مورد استفاده خوانندگان عزیز قرار گیرد.

درآمد

علم اَنساب، از شاخص‌ترین شعبه‌های تاریخ‌نگاری در میان مسلمانان بوده است. گرچه دین مبین اسلام هرگونه تفاخر و تکاثر بی‌مبنا را نفی نموده و از پرداختن به آنها نهی کرده (1)، اما مسلمانان را از دانش اَنساب و حفظ آن منع نـنموده اسـت؛ توجّه ویـژه اسلام به خانواده و تأکید بر حفظ مرتبت و شأن آن، قانون ارث و فروع آن، ضرورت شناخت نَسَب را بیشتر کرد. نظام ازدواج، ممنوعیت ازدواج با محارم، تشریع خمس و موارد مصرف آن، منع خاندان پیـامبر (ص) از مـصرف صـدقات واجب، دوسـتی و ولایـت اهـل‌بیت پیامبر (ص) و احترام به ذُرّیه ایشان و بسیاری دیگر از مسائل، وابسته به دانش نَسَب می‌باشد. (2)

در طول تاریخ اسلام، علماء، اندیشمندان و بزرگان دین با قبول منصب «نقابت» و یا با تدوین و تألیف کتاب‌های اَنساب، در حفظ و حراست از نَسَبِ نیاکان پیامبر و ذرّیه‌اش همّت گماشته و آن را برای امت اسلامی به یادگار گذاشته‌اند. ازاین‌رو، گروه تاریخ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با توجّه به نبودِ وجود نرم‌افزاری مشابه در مورد این شاخه پُراهمیت و کاربردی تاریخ‌نگاری مسلمانان و ترویج علوم اسلامی و خدمت‌رسانی به پژوهشگران در این شاخه از دانش، تصمیم به تولید نرم‌افزاری در این موضوع با قابلیت‌های پژوهشی با محوریت ذرّیه نبی مکرم اسلام (ص) گرفت.

معرّفی اَنساب الطالبیین (اولاد حضرت أبوطالب (ع)) با استخراج نسب ذرّیه پیامبر اکرم (ص) از کتاب‌های مربوط و نمایش آن به صورت درختی (شجره‌نامه)، اتّصال درختواره به متون و هماهنگ‌سازی اعلام آن، به اضافه قابلیت‌های پژوهشی، از اهداف این طرح می‌باشد.

مقدّمه

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در سال 1368ش، با عنایت رهبر فرزانه انقلاب، حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای (مدّ ظلّه العالی)، با هدف به‌کارگیری فنّاوری ارتباطات و اطّلاعات در نشر و اشاعه فرهنگ غنی اسلامی تأسیس گردید و با به‌کارگیری کادری مجرب و متخصّص در زمینه علوم اسلامی و دانش رایانه، در عرضه منابع اسلامی دیجیتالی در جهت تبلیغ علوم و معارف حقّه اهل‌بیت (علیهم السلام) تلاشی مستمرّ دارد. این معارف ارزشمند، توسط محقّقان مرکز با استفاده از ده‌ها ابزار رایانه‌ایِ ثبت، استخراج و آماده‌سازی متون، دیجیتالی شده و در قالب نرم‌افزارهای رومیزی، پایگاه و نرم‌افزارهای ویژه تلفن همراه عرضه می‌گردند. علاوه بر آن، مجموعه مرکز تلاش‌هایی برای توسعه فرآیند آماده‌سازی متون (دیجیتالی‌شدن) و به‌کارگیری نوآوری‌هایی مانند متن‌کاوی و هوشمندسازی استخراج محتوا می‌کند که تاکنون به موفقیت‌های متعدّدی نیز دست یافته است.

در زمینه پژوهش‌های تخصّصی نیز با ورود اطّلاعات و نشانه‌گذاری هزاران جلد کتاب و تحلیل محتوای شماری از آنها، شامل: اِعراب‌گذاری، تهیه فهارس فنی و تخصّصی، ریشه‌یابی کلمات و استانداردسازی فهارس، منابع گران‌سنگی را به فرمت‌های دیجیتالی تبدیل نموده و با استخراج موضوعات و نمایه‌ها و تهیه فرهنگ موضوعیِ صدها جلد از این منابع در زمینه‌های: حدیث، قرآن، فقه، اصول، تاریخ، کلام، فلسفه و منطق، توانسته است این اطّلاعات را به‌گونه‌ای شایسته فرآوری کرده و برای عرضه رایانه‌ای آماده سازد.

به همین جهت، ضروری است در ابتداء پس از معرّفی محصولات رومیزی و برخط مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و برخی از قابلیت‌های آنها، اشاره‌ای به تلاش‌ها و نوآوری‌هایی صورت‌گرفته در هر محصول شود.

اشاره

اهتمام به مقوله تاریخ یا دانشِ شناخت وقایع مهم گذشته انسانی و تبیین و بررسی آن، برای تمام اقوامی که به لزوم حفظ و ثبت و نقل تاریخ خود باور دارند، امری بدیهی می‌نماید. مسلمانان، به‌ویژه ایرانیان، به‌عنوان بخش مهمی از جهان اسلام که تأثیر بسزایی در شکوفایی و رشد فرهنگ و تاریخ و تمدّن اسلام داشته‌اند، در توجّه به تاریخ، از انگیزه‌های بسیاری چون: پیشینه بلند تاریخ‌نگاری، اهتمام قرآن کریم و بزرگان دین به عبرت‌آموزی از اخبار گذشتگان، ضرورت ثبت سیره و روش زندگی پیامبر خاتم (ص) که از ناحیه قرآن مجید «اسوه حسنه» خوانده شده، به‌عنوان انگیزه شروع تاریخ‌نگاری در جهان اسلام و توجّه به آن، برخوردار بودند.

در همین راستا، گروه تاریخ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) با توجّه به اهمّیّت برنامه‌های کتابخانه‌ای و دانشنامه‌ای، با اولویت منابع و متون اصلی علوم انسانی و اسلامی، تولید دانشنامه «جامع منابع تاریخ» را پیشنهاد داد که مشتمل بر منابع اصلی و پژوهشی تاریخ اسلام و علوم مرتبط به آن است و از جامعیت نسبی نیز بهره‌مند می‌باشد.

این نرم‌افزار، گستره وسیع عرصه تاریخ‌پژوهی را شامل می‌شود و فقدان جامعیت را در نرم‌افزارهایی که تنها بخشی از شاخه‌های این دانش را پوشش می‌دهد، رفع می‌نماید و جز آن، نیاز پژوهشگران گرایش‌های مختلف تاریخی و نیز محقّقان علوم بین‌رشته‌ای را تأمین می‌کند. علاوه بر این، پژوهشگران را از مراجعه به نرم‌افزارهای مختلفِ تولیدشده در زمینه تاریخ که گاه موجب سردرگمی و اتلاف وقت آنان می‌شود، بی‌نیاز می‌گرداند. به‌علاوه، این توانایی را به کاربر می‌بخشد که از دامنه جست‌وجوی خود و شمول آن، اطمینان حاصل کند.

با توجّه به جایگاه نسخه سوم نرم‌افزار نورالسیره، تحت عنوان «جامع منابع تاریخ» در پژوهش‌های تاریخی، بر آن شدیم که یکی از نوشتارهای ویژه‌نامه حاضر را به معرّفی محتوای علمی و امکانات پژوهشی این برنامه ارزشمند اختصاص دهیم.

اشاره

در پنجمین روز از هفته پژوهش، ششمین نشست از «سلسله نشست‌های علمی علوم اسلامی و انسانی دیجیتال» با حضور ناقدان و کارشناسان مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با عنوان «نقد و بررسی تجمیع و ارائه دیجیتال آثار مفاخر علمی با رویکرد نرم‌افزارهای شخصیت‌محور» در سالن اجتماعات مرکز نور برگزار گردید.

در ابتداء جلسه، کارشناسان و ارائه‌دهندگان برنامه، حجت‌الاسلام والمسلمین سید مصطفی طباطبایی و حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا رضایی اسفریزی، ضمن اشاره به فعالیت‌های صورت‌گرفته جهت معرفی مفاخر اهل‌تسنن در سایر کشورها و مغفول واقع شدن شخصیت‌ها و مفاخر شیعی در این عرصه، و همچنین لزوم پاسخگویی به شبهات مطرح‌شده از جانب برخی مغرضان در خصوص کم‌رنگ جلوه دادن نقش دانشمندان و علمای شیعه در ترویج علم و دین، به ضرورت ارائه مجموعه آثار دیجیتالی مفاخر و اندیشمندان شیعی اشاره کردند و بر اهمیت تولید نرم‌افزارهای شخصیت‌محور که به ارائه آثار هریک از این بزرگان اختصاص دارد، تأکید ورزیدند.

گفتنی است، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با حدود 200 عنوان نرم‌افزار رومیزی و بیش از 50 عنوان نرم‌افزار نسخه اندروید، گام بلندی در جهت احیای تراث و فرهنگ اسلامی و نیز تراجم و شرح حال بزرگان اسلامی، اعم از شیعی و سنّی، برداشته است.

در ادامه این نشست، ناقدان مدعو، حجت‌الاسلام والمسلمین رضا مختاری، پژوهشگر و مدیر مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه، و نیز حجت‌الاسلام والمسلمین علی صدرایی خوئی، مصصح، فهرست‌نگار و کتاب‌شناس برجسته، به بیان دیدگاه کارشناسی خود در این باره پرداختند.

آنچه در این نوشتار از نظر شما خوانندگان گرامی می‌گذرد، سخنان نسبتاً تفصیلی کارشناسان و ناقدان محترم است که هرکدام به نکاتی مفید و کاربردی در موضوع نشست اشاره نمودند.

اشاره

در این مقاله، به معرفی برنامه موبایلی قرآن نور پرداخته شده است. این نرم‌افزار، اوّلین محصول قرآنی مرکز نور در حوزه موبایل می‌باشد. صفحه قرآن کریم، ترجمه و تفسیر، فهرست موضوعی، اعلام و اسماء، آیات مرتبط و اِعراب قرآن، از جمله مهم‌ترین بخش‌های این برنامه است. تلاوت‌های مختلف از قرّای مشهور ایران و جهان و نیز جست‌وجو، از قابلیت‌های مهم این برنامه به شمار می‌رود.

چهارشنبه, 31 شهریور 1400 ساعت 16:18

گذری بر تازه‌های نرم‌افزاری نور

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در طیّ بیش از سی سال فعّالیّت در حوزه داده‌پردازی علوم اسلامی و تولید محصولات نرم‌افزاری در بسترهای مختلف، آن طور که مخاطبان و کاربران نور اذعان داشته‌اند، مسیر تولید دانش و عرصه پژوهش‌های اسلامی و معرفتی را هموار نموده و بحمدالله، دستاوردهای بزرگی را در این سال‌ها به دست آورده است.

در این نوشتار، خوانندگان محترم را با تازه‌های تولیدات نور در زمینه نرم‌افزارهای ویندوزی آشنا می‌سازیم و نگاهی اجمالی به محتوای و قابلیت‌های این محصولات داریم. مقاله حاضر، در دو بخش کلّی «محصولات اختصاصی نور» و «نرم‌افزارهای مشارکتی نور» سامان یافته است. گفتنی است که نوشته حاضر، از معرّفی نرم‌افزارهای تولیدی مرکز نور که بعد از نگارش این مقاله، عرضه خواهند شد، خالی است.

پنج شنبه, 27 خرداد 1400 ساعت 16:05

نگاهی به محصولات اخلاقی نور

اشاره

محصولات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در موضوعات گوناگون علوم و معارف اسلامی سامان یافته است و همه حوزه‌های مربوط به: عقاید، کلام، قرآن، حدیث، ادعیه، فقه، احکام و مناسک، فلسفه، منطق، عرفان، اخلاق، تربیت، ادبیات، طب، فرهنگ، اجتماع، تاریخ و سیره، جغرافیا، نجوم، سیاست، انسان‌شناسی، شخصیت‌شناسی و آثار بزرگان را پوشش می‌دهد.

یکی از این موضوعات، اخلاق است. تولیدات نور در حوزه اخلاق، به دو دسته کلّی قابل تقسیم است: الف. محصولاتی که تنها به همّت محقّقان و متخصّصان مرکز تهیه و تولید شده و همه یا بخش بسیاری از آن، به موضوعات و مباحث اخلاقی مرتبط است. ب. نرم‌افزارهایی که با مشارکت مرکز نور سامان یافته و تمام یا قسمتی از آن، به ارائه متون و مطالب اخلاقی اختصاص دارد. در این نوشتار، به معرّفی اجمالی مهم‌ترین این محصولات به‌ ترتیب الفبایی می‌پردازیم.

اشاره

وقتی سخن از عرصه «فرهنگ و تبلیغ دینی» به میان می‌آید، معمولاً نگاه‌ها معطوف به مخاطبان و کاربران عمومی است. بدیهی است که بخش بزرگی از مخاطب‌های این عرصه را افراد غیرمتخصّص تشکیل می‌دهند. به همین جهت، مراکز و نهادهای متولّی امر دین و فرهنگ، بسته به گستره وظایف خویش، ملزم به ارائه محتواهایی مفید و مناسب برای عامّه مردم نیز هستند.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، این مهمّ را از نظر دور نداشته و ضمن تولید محصولات تخصّصی وبی و ویندوزی در حوزه‌های مختلف علوم و معارف اسلامی، شمار قابل توجّهی از نرم‌افزارهای خود را در همین راستا تهیه و تولید کرده است. برخی از این محصولات، مستقلاً از آثار تولیدی مرکز نور به شمار می‌روند و بعضی دیگر، از جمله تولیدات سفارشی و مشارکتی نور می‌باشند و البته ما در این مختصر، در صدد شمارش همه آنها نیستیم و به معرّفی مهم‌ترین آنها بسنده می‌کنیم.

گفتنی است که محصولات تخصّصی و پژوهشی مرکز، مانند نرم‌افزار جامع الأحادیث و جامع تفاسیر نور و یا وبگاه جامع قرآنی و جامع الأحادیث، هر چند برای پژوهشگران و متخصّصان حوزه تفسیر و حدیث سامان یافته، امّا در آنها محتواهای عمومی نیز جهت استفاده سایر مخاطبان در نظر گرفته شده است؛ محتوا‌هایی همچون: ترجمه آیات، تفاسیر عامّه‌پسند، ترتیل، تلاوت مجلسی، ترجمه و شرح احادیث، احکام شرعی، اخلاق اسلامی و یا زندگی‌نامه و سیره معصومان(ع).

همچنین، مرکز نور نرم‌افزارهای بسیاری را در زمینه مجموعه آثار شخصیت‌های بزرگ علمی و اسلامی تولید کرده که بیشتر جنبه تخصّصی دارند و در این مقاله، صرفاً به برخی از مهم‌ّترین مواردی اشاره شده که جهت بهره‌مندی عموم نیز مفید هستند. شماری دیگر از تولیدات نور برای عموم مخاطبان، برنامه‌های اندرویدی است که پرداختن به آنها، مجالی دیگر می‌طلبد و در اینجا از ذکر آنها صرف نظر نموده‌ایم.

بنابراین، در این نوشتار، تعدادی از مهم‌ترین محصولات برخط و برون‌خط نور را که با حوزه تبلیغ و فرهنگ دینی مرتبط است و برای عموم مخاطبان نیز قابل استفاده می‌باشد، به‌اختصار معرّفی می‌نماییم.

درآمد

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در راستای اشاعه فرهنگ غنی اسلام، آسانسازی دستیابی به منابع و متون اصیل دینی و نیز سرعت‌بخشیدن به امر کاوش و پژوهش در حوزه علوم اسلامی و انسانی، از مزیت‌های فنّاوری اطّلاعات و امکانات نوپدید رایانه‌ای بهره گرفته است.

این مرکز تاکنون در دو عرصه برخط و برون‌خط، با ارائه خدمات متنوّع فنّاوری اطّلاعات به محقّقان و مراکز علوم دینی، در ترویج معارف حقّه اهلبیت(علیهم السلام)، به موفّقیت‌های ارزشمند و چشمگیری دست یافته است. این خدمات، شامل اخذ سفارش از اشخاص حقیقی و حقوقی به منظور تبدیل محتواهای اسلامی آنان به نرم‌افزارهای رایانه‌ای و یا عرضه این محتواها در فضای مجازی و تبادل دیتاست.

صفحه1 از17
شما اينجا هستيد:خانه فهرست موضوعی نمایش موارد بر اساس برچسب: نرم افزار های اسلامی